گزارش "سیاه و سفید" آمانو برای پرونده هسته‌ای ایران

این گزارش ارزیابی نهایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره مسائل گذشته موسوم به «PMD» است که در اختیار اعضای آژانس قرار می‌گیرد. 

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این گزارش، مدعی شده ایران پیش از سال 2003 برخی اقدامات تحقیق و توسعه در زمینه سلاح‌های اتمی انجام داده است، اما بعد از سال 2009، نشانه‌هایی از فعالیت‌های مشکوک هسته‌ای ایران وجود ندارد. 

در بخش خلاصه گزارش آژانس آمده است: «ارزیابی آژانس این است که قبل از پایان سال 2003 طیفی از فعالیت‌های مرتبط با ساخت ابزار انفجار هسته‌ای در ایران به صورت تلاش‌های هماهنگ انجام شده است، و برخی از فعالیت‌ها قبل از سال 2003 انجام شده‌اند. ارزیابی آژانس این است که این فعالیت‌ها، از سطح مطالعات امکان‌سنجی و علمی، و کسب برخی صلاحیت‌ها و توانمندی‌های فنی مرتبط بالاتر نرفته‌اند. آژانس هیچ شواهد موثقی درباره فعالیت‌هایی در ارتباط با ساخت بمب انفجاری هسته‌ای بعد از سال 2009 در اختیار ندارد.»

برخی از مقامات داخلی از جمله معاون مزیر امور خارجه کشورمان ادعا کردند که این یک گزارش سیاه و سفید بوده و صلح آمیز بودن فعالیت هسته ای کشورمان را به رسمیت شناخته است.

عراقچی به عنوان اولین واکنش به این گزارش گفت: گزارش ارزیابی نهایی آژانس درباره مسائل گذشته نشان می‌دهد که هیچ نشانه‌ای از یک برنامه نظامی هسته‌ای و یا انحراف مواد هسته‌ای در ایران پیدا نشده و صلح‌آمیز بودن برنامه ایران اثبات شده است. حالا نوبت 1+5 است که موضوع را در شورای حکام ببندند.

وی همچنین در باره ادعای تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای اظهار داشت: آژانس در این گزارش صریحا اعلام کرده است که هیچ علامت و نشانه‌ای مبنی بر فعالیت‌های مرتبط با ساخت سلاح هسته‌ای براساس اسناد ادعایی پیدا نکرده است.

اما نظر برخی دیگر از کارشناسان هسته ای در کشورمان درباره گزارش آمانو به شکل دیگری است؛ این کارشناسان معتقدند که از آنجا که این گزارش عنوان ارزیابی نهایی درباره مسائل حال و گذشته را دارد، می توان نتیجه گرفت آژانس رسما ایران را به تلاش برای ساخت سلاح هسته ای در گذشته متهم کرده است.

اگرچه اتهاماتی طی سال های گذشته از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی و کشورهای غربی به ایران زده می شد که ایران به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای بوده است، اما همواره ایران این ادعا را رد کرده بود؛ چرا که بر اساس فتوای مقام معظم رهبری تلاش برای رسیدن و استفاده از سلاح هسته ای برای ایران حرام بود.

کارشناسان عقیده دارند این گزارش می تواند سندی بدتر از برجام باشد چرا که یک زیرساخت فنی برای اعتبارزدایی از ادعاهای یک دهه ای نظام جمهوری اسلامی مبنی بر نبود هرگونه تلاش برای ساخت سلاح هسته ای در هیچ زمانی در گذشته فراهم می کند.

نتیجه عملی این گزارش این است که غربی ها ادعا خواهند کرد امریکا کاملا حق داشته در برجام حقوق هسته ای ایران را به رسمیت نشناسد و بر اعمال محدودیت شدید بر آن اصرار بورزد.

همچنین این گزارش احتمالا مبنایی خواهد بود که امریکا با تکیه بر آن حتی 10 یا 15 سال دیگر هم غنی سازی صنعتی در ایران را نپذیرد.

آنچه که در این میان اهمیت داشت، بازتاب گزارش یوکیا آمانو در رسانه های غربی بود؛ آنها با خوشحالی مفرط ادعا کردند که بالاخره مشخص شد که ایران در برهه ای از زمان به دنبال دستیابی به سلاح اتمی بوده است.

از آنجایی که بسیاری از تحریم های ظالمانه علیه ایران به خاطر همین ادعا ها بوده است، بعد از این گزارش ایران باید بپذیرد که تحریم هایی که به طی سال های گذشته از سوی امریکا و کشورهای غربی علیه ایران وضع شده بود، ظالمانه نبوده و حتی حقمان هم بوده است!!

حسن هانی زاده، یک کارشناس مسائل هسته ای، درخصوص گزارش دو پهلوی یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین الملل هسته ای اظهار داشت: این گزارش حاوی نکات ابهام انگیزی است و در واقع آمانو تلاش کرده است تا با بهره گیری از الفاظ دو پهلو، موضوع پی ام دی را همچنان باز نگه دارد.

وی افزود: بنابر توافقی که میان ایران و 5+1 انجام شده، بنا بود موضوع ادعاهای نظامی درباره مسائل هسته ای کشورمان به کلی بسته شود و فرایند جدیدی در اجرایی کردن برجام صورت بگیرد اما متأسفانه در گزارش آمانو این نکته همچنان به صورت مبهم نگه داشته شده است.

این کارشناس مسائل هسته ای خاطر نشان کرد: بار دیگر این گزارش به موضوعات قدیمی و یک گمانه زنی های غیر قابل قبول بازگشت داده شده است که می تواند نقطه اختلافی میان ایران با آژانس انرژی اتمی و 5+1 به وجود آورد لذا صرف نظر از برخی از گزارش های آمانو که دارای نکات مثبتی است، متأسفانه این گزارش همچنان دغدغه‌های جهانی را علیه ایران وفعالیت های مشکوک ادعایی آنها نگه می دارد.

سید یاسر جبرائیلی کارشناس مسائل هسته ای کشور نیز در خصوص این گزارش نوشت: بسته شدن پرونده PMD که یکی از اهداف برجام بود و نقشه راهی که در راستای برجام طراحی شد تا همه سوالات و ابهامات آژانس برطرف شود، در راستای همین امر یعنی "افشای تبلیغ غلط دشمن و ذهنیت دروغین ایجاد شده" بود.

وی همچنین تصریح کرد: گزارش 11 آذر آژانس بین المللی انرژی اتمی اما نشان داد که این نهاد، نه تنها در نتیجه همکاری های گسترده و بی سابقه ایران، حاضر به تائید ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران و بی پایه بودن ادعای PMD نیست، بلکه در همین گزارش بدون کمترین سند و مدرکی، مدعی شده ارزیابی نهایی اش این است که ایران تا سال 2009 به دنبال سلاح هسته ای بوده و درباره بعد از آن نیز نمی تواند نظر دهد!

مهدی محمدی هم یکی دیگر از کارشناسان کشور در این خصوص نوشت: در تمامی این یک دهه، موضع اصلی ایران، این بوده است که برنامه هسته ای ایران از ابتدا با اهداف صلح آمیز توسعه داده شده و این اهداف هرگز در هیچ کجای مسیر تغییر نکرده است. بر همین اساس، ایران عقیده داشته و برای اثبات این عقیده خود کوشیده است که هرگونه اتهام به ایران مبنی بر اینکه به هر شکلی درگیر یک پروژه ساخت وسیله انفجاری هسته ای بوده، دروغین و هر سندی در این باره جعلی است.

وی هم چنین معتقد است: متقابلا، طرف غربی عقیده داشته است که برنامه هسته ای ایران از ابتدا با نیات تسلیحاتی آغاز شده و این نیات تا مدت ها و بلکه تا همین امروز حفظ شده است. ریشه همه قطعنامه ها و تحریم ها همین ادعا بوده و قلب همه مذاکرات را هم رسیدگی به این ادعا شکل می داده است. آژانس با همه سرسپردگی که به کشورهای غربی دارد، در طول این بیش از یک دهه، هرگز نتوانسته بود درباره این ادعاها به یک قضاوت نهایی برسد.

ارزیابی کلاسیک آژانس این بود که شواهدی روی هم رفته معتبر از وجود یک بعد نظامی در گذشته برنامه هسته ای ایران در دست دارد و از ایران می خواست همکاری کند تا بتواند قضاوت کند که این شواهد تا چه حد صحیح و کامل است. گذار از پرسش به قضاوت و از شواهد به حکم، اتفاقی است که در گزارش روز چهارشنبه به نحو بسیار نگران کننده ای رخ داده است.

ارائه این گزارش از سوی آمانو که قطعاً تحت فشار و لابی آمریکایی ها ارائه شده است، قطعاً ایران را در شرایط جدیدی قرار می دهد؛ در حالی که همه همکاری ها با آمانو صورت گرفته بود تا بازدیدها و نمونه برداری های لازم را انجام دهد چنین گزارشی منتشر شده است.

این در حالی است که هنوز مقامات و مسئولین کشور به این ادعای آمانو پاسخی نداده اند و همچنان معتقدند این گزارش سفید و سیاه به نفع ایران است؛ باید از مسئولین کشورمان پرسید که قسمت های سفید این گزارش کجا بوده و اساساً هنگامی که پرونده هسته ای ایران و فعالیت های کشورمان از پایه سفید است، چرا باید گزارش سیاه و سفیدی درباره آن منتشر شود؟