فرصتی تاریخی برای اقتصاد بدون نفت/ کاهش قیمت نفت می تواند منجر به جهش صنایع پتروشیمی شود
به گزارش گروه اقتصاد «تیتریک»، نزدیک به 2سال است که شاهد کاهش شدید قیمت جهانی نفت هستیم بطوریکه قیمت سبد نفتی اوپک از 115 دلار به زیر 30 دلار رسیده است. این مسئله حاکی از اثرات بد این کاهش بر اقتصاد کشورهای صادرکننده نفت در سال 2016 میلادی می باشد. کاهش قیمت نفت از سویی و از سوی دیگر ايجاد واحد جديد كراكر شل سابيك درامريكا که بدنبال تامين گاز ارزان درمنطقه خليج فارس مي باشد، معادلات جدیدی را در خاورمیانه و جهان رقم می زند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در هر اظهارنظر خود قیمت هر بشکه نفت را 15 دلار کاهش داد و طبیعتاً به غیر از ایران کشورهای دیگر اوپک (مانند کویت، عراق و ...) را متضرر کرد.حال اگر این تهدید ایجادشده را به مثابه فرصتی تاریخی برای اقتصاد بدون نفت بدانیم و صنایع پایین دستی و پتروشیمی را که ارزش افزوده و بهره وري بيشتر ایجاد می کنند را جایگزین خام فروشی کنیم، می توانیم از این چالش با کمترین هزینه بیرون بیاییم.
افزایش قیمت ارز و کاهش درآمدهای نفتی موجب می شود قیمت تمام شده چند هزار فراورده که از نفت تولید می شود پایین بیاید و این شرکت ها بتوانند در بازارهای جهانی کالاهایشان را با قیمت مناسب بفروش برسانند و حاشیه سود خود را ارتقاء دهند. شرکت هایی که از نفت و خوراک مایع برای تولید محصولات نهایی استفاده مي کنند، از کاهش قیمت نفت خام سود می برند و دولت برای حمایت از تولید باید اصل رقابت پذیری این دسته از شرکتها را در بخش واردات حفظ نمايد و اجازه ندهد بازار داخل با واردات کالاهای مشابه موجود متضرر شود.
البته بررسی تأثیرات کاهشی نفت خام در بازار پتروشیمی ساده نیست اما به طور کل شرکت هایی که خوراکشان نفت و مایعات نفتی است در صورت ثبات در قیمت فروش محصولات، اثر مثبتی از این کاهش نرخ خواهند برد (مشروط بر آنكه با عواملي همچون كاهش خوراك،كاهش ظرفيت توليد، بروز اشكالات تعميراتي، كمبود مواد، كاتاليست و قطعات، قيمت نهايي خود را دربازارهاي داخلي وجهاني بصورت غير عملياتي عرضه ننمايند).
البته کاهش قیمت نفت می تواند منجر به کاهش قیمت فروش محصولات شرکت های پتروشیمی شود اما نه لزوماً. به عبارتی نرخ محصولاتي مانند اوره و متانول چون خوراک این محصولات از نفت گاز است، بطور مستقيم از کاهش قيمت نفت تبعيت نمی کند. همچنین محصولات شرکت هاي لاستیکی و پلاستیکی که از نفت و مایعات نفتی به دست می آیند به طور عام از این کاهش نرخ نفت منتفع می شوند.
ولی اگر کاهش نرخ قیمت نفت ادامه پیدا کند، می تواند منجر به واردات محصولات مشابهي شود که صنايع داخلي را غير قابل رقابت نمايد. کالاهای مشابه وارداتی اگر با قیمت کمتر از کالای ایرانی وارد کشور شود باعث فروش نرفتن محصولات داخلي و هزینه های سرباري مي گردد كه ازيكسو كاهش ظرفيت كامل توليد را دربرخواهد داشت واز سوي ديگر انگيزه حضور واحدهاي توليد كننده داخلي را بيرنگ نمايد. بدون تردید اگر بتوان هزینه تولید و قیمت تمام شده را کاهش داد هم می توان در بازار واردات با کالاهایی که بعلت مزیت قیمتی به ایران وارد می شود به مقابله پرداخت و هم می توان در بازارهای جهانی کالاهای بیشتری را ارائه نمود و بازارهای مختلفی را بدست آورد که در هر دو حال این امر افزایش میزان اشتغال و درآمد در کشور را به همراه خواهد داشت. اما چگونه؟ راهکارهای کاهش قیمت تمام شده بخصوص در تولید و صادرات فرآورده های پایه نفتی و پتروشیمی و صنایع تبدیلی آن که متاثر از کاهش قیمت نفت می باشند چگونه است؟
برای کاستن
از هزینه های سرانه و استفاده بهینه از ظرفیت کارخانه ها، دراین خصوص می بایست از
روشهای سنتی دوری نموده، تولید صنعتی و مکانیزه را جایگزین نماییم. از ماشین
آلات، کالا وخدمات بهتر، بهره گیری کرد. کاهش هزینه های تولید با سیستم های
پیشرفته منجر به کاهش عوامل انسانی در برخی واحدهای صنعتی می گردد و سرمایه گذاری در جهت جایگزینی ماشین ها و تکنولوژی می تواند مفید باشد.
بنابراین چند مزیت توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی در دوران کاهش قیمت‌ها، می تواند تنوع محصولات تولیدی، ارزش افزوده بالاتر و کاهش خام فروشی باشد.
به ازای هر شغل در بخش های
بالادستی و میان دستی پتروشیمی حدود 50 شغل در صنایع تکمیلی ایجاد می شود که این
ضریب اشتغال 50 برابر اشغالزایی مستقیم صنایع تکمیلی است.
سقوط قیمت محصولات پتروشیمی
در برخی از کشورهای مختلف اروپایی، آمریکا و حتی کشورهای خاورمیانه و حاشیه خلیج
فارس منجر به توقف احداث طرح های جدید پتروشیمی و پلیمری شده است ( به
طور مثال مجتمع پتروشیمی 6.5
میلیارد دلاری الکرعانه قطر که حاصل سرمایه گذاری مشترک قطر پترولیوم و شرکت شل
بوده است و هم اکنون اکثر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس توسعه صنایع پائین دستی و
تکمیلی پتروشیمی را در دستور کار قرار داده اند)
ایران از ظرفیت های بالقوه ای همچون ظرفیت بالای نصب شده تولید محصولات پتروشیمی، نزدیکی به سواحل و بنادر و زیرساخت های انتقال دریایی و ریلی، نزدیکی به بازارهای بزرگ مصرف محصولات نیمه ساخته و ساخته شده نهایی پلیمری و پلاستیک در کشور برخوردار است.
همچنین صنایع تکمیلی پتروشیمی در مقایسه با بخش بالادستی و میان دستی پتروشیمی از نرخ بازگشت سرمایه سریع تر و اشتغال آفرینی مولد بیشتری برخوردار است. نرخ بازگشت سرمایه همواره از فاکتورهای اصلی جذب سرمایه است و در صنایع تکمیلی پتروشیمی به ویژه صنعت پلاستیک نرخ بازگشت سرمایه در حدود 40 تا 45 درصد است در حالی که این نرخ در بخش صنایع میانی و بالادستی پتروشیمی حدود 15 درصد است.
با توجه به اینکه فرمول قیمت‌گذاری خوراک گاز برای بلندمدت
تعیین می شود، این مسئله در جلب سرمایه‌گذاری خارجی نیز موثر است.
مواد
پتروشیمی در ایران از گاز با شرایط خیلی آسان و ارزان استحصال می‌شود در حالی که
در سایر کشورهای دنیا از زغال‌سنگ و سایر مواد که بسیار گران است، مواد پتروشیمی به دست می آید
بنابراین ما یک مزیت ذاتی برای صنعت پتروشیمی نیزداریم.
علی افضل نیا، کارشناس ارشد اقتصاد - تیتریک
