ناخن فرورفته در گوشت پا را چه طور درمان کنیم؟

گروه گوناگون "تیتریک"، فرورفتگی ناخن پا در انگشت یا اونیکو کریپتوز (onychocryphotosis)، بیش از همه شست پا را درگیر می کند. عوامل آناتومیک و رفتاری بسیاری در فرورفتگی ناخن به داخل انگشت دخیل هستند که از آن جمله می توان به کوتاه کردن نامناسب ناخن، تروماهای مکرر یا ناغافل، استعداد ژنتیکی، تعریق بیش از حد و بهداشت نامناسب پا اشاره کرد.

رویکرد درمانی محافظه کارانه عبارتند از غوطه ور کردن پا در مخلوط آب گرم و صابون، کارگذاری نوار پنبه ای یا نخ دندان زیر لبه ناخن فرو رفته و استفاده از آتل شیاری (gutter splinting) با یا بدون کارگذاری ناخن آکریلیک، رویکردهای جراحی عبارتند از کشیدن ناکامل ناخن یا برداشت کامل ناخن با یا بدون فنولیزاسیون (phonolizition).

روش های دیگر عبارتند از سوزاندن ماتریکس ناخن با کمک الکتروکوتر، رادیوفرکوئنسی و لیزر دی اکسید کربن. مصرف آنتی بیوتیک خوراکی قبل یا بعد از فنولیزاسیون، پیامد را بهبود نمی بخشد. کشیدن ناکامل ناخن و به دنبال آن استفاده از فنولیزاسیون یا برداشت ماتریکس ناخن، به یک میزان در درمان موثر است. کشیدن ناکامل ناخن همراه با فنولیزاسیون، در مقایسه با برداشت جراحی ناخن بدون فنولیزاسیون در پیشگیری از عود علامت دارد بیماری اثربخش تر است اما با افزایش مختصری در عفونت پس از عمل همراه است.

حدود 20 درصد از بیمارانی که به علت مشکلات پا به پزشکان خانواده مراجعه می کنند دچار فرورفتگی ناخن پا به داخل انگشت یا اونیکو کریپتوز هستند. فرورفتگی ناخن زمانی رخ می دهد که پوست اطراف ناخن توسط صفحه ناخن کنار آن سوراخ می شو و به دنبال آن آبشاری از فرایندهای حضور جسم خارجی، التهاب، عفونت و فرایندهای ترمیمی به راه می افتد. در نهایت ممکن است در انگشت مبتلا ضایعه ای دردناک، مترشحه و بدبو (بیش از همه در ناخن شست پا)، همراه با هیپروتروفی بافت نرم اطراف صفحه ناخن ایجاد شود.

علل و عوامل خطر
براساس تجارب بالینی، فرورفتگی ناخن پا به علت دید نامناسب یا ابزار نامناسب، یک خار ایجاد می شود که محکم به بافت های اطراف ناخن اتصال می یابد و با رشد صفحه ناخن اتصال می یابد و با رشد صفحه ناخن به سمت دیستال بیشتر به عمق نفوذ می کند. فشاری که حین راه رفتن، پوشیدن کفش و چاقی (در صورت وجود) وارد می شود سبب نفوذ بیشتر خار شده و شرایط را بدتر می کند. عوامل خطر مستعدکننده برای فرورفتگی ناخن پا مشتمل بر مکانیسم های آناتومیک و رفتاری هستند.

برخی از صاحب نظران عقیده دارند که در ناخن های نازکتر و صاف تر و نیز ناخن های دارای چین ناخن پهن تر، خطر فرورفتگی ناخن بیشتر است، اما این مساله هنوز به اثبات نرسیده است. در یک مطالعه مورد شاهدی که در آن 46 بیمار حضور داشت، تفاوتی در شکل آناتومیک ناخن پا در بیماران مبتلا به فرورفتگی ناخن و افراد غیرمبتلا مشاهده نشد.

ضربات مکرر (مثلا دویدن، شوت کردن) یا ترومای ناآگاهانه ای که به انگشت شست پار وارد می شود، ممکن است از عوامل آغازگر باشند. بدون این که شواهد مستحکمی وجود داشته باشد، تصور می شود استعداد ژنتیکی و سابقه خانوادگی، تعریق بیش از حد و بهداشت نامناسب پا احتمال فرورفتگی ناخن را افزایش می دهند. دیابت، چاقی و اختلالات تیرویید، قلب و کلیه که می توانند سبب ادم اندام تحتانی شوند نیز ممکن است این احتمال را افزایش دهند.

در دوران نوجوانی، پا بیشتر عرق می کند که سبب نرم شدن پوست و ناخن ها شده، شکافدار شدن آن را تسهیل می کند. این امر سبب تشکیل خار ناخن (اسپیکول) می گردد که می تواند وارد پوست اطراف ناخن شود. در افراد مسن، تشکیل اسپیکول ممن است به یک مشکل مزمن تبدیل شود زیرا در این افراد به علت کاهش تحرک و اختلال دید، توانایی مراقبت از ناخن ها کاهش می یابد. علاوه بر این فرآیند طبیعی سالخوردگی سبب ضخیم شدن ناخن ها شده، کوتاه کردن آنها را دشوار می سازد و احتمال ایجاد فشار بر پوست اطراف صفحه ناخن افزایش می یابد و اغلب سبب فرورفتگی ناخن، درد و عفونت می گردد.

تظاهرات بالینی
فرورفتگی ناخن به سه گروه دسته بندی می شود: خفیف، متوسط و شدید. موارد خفیف با تورم چنین ناخن، قرمزی (اریتم)، ادم و درد حین فشار دادن مشخص می شود، موارد متوسط با افزایش تورم، ترشح سروزی- چرکی، عفونت و زخم چین ناخن همراه است. شدیدترین موارد رشد ناخن پا به داخل با التهاب مزمن و گرانولاسیون و همچنین هیپرتروفی شدید چین تظاهر می کند.

درمان
اندیکاسیون های درمان فرورفتگی ناخن عبارت است ا درد یا عفونت شدید؛ انیکوگریپوز (بدشکل شدن یا انحنا یافتن ناخن)؛ یا پارونیشی (التهاب چین ناخن) مزمن و مکرر، کنتراندیکاسیون های درمان جراحی عبارتند از حساسیت به بی حس کننده های موضعی (مثلا لیدوکایین [زایلوکایین]، بوپیواکایین [مارکایین])، استعداد به خونریزی شناخته شده یا بارداری (در صورت مصرف فنل). گزینه های مختلفی برای درمان محافظه کارانه و جراحی وجود دارد که باید به بیمار پیشنهادشده و خطرات، منافع، درمان های جایگزین و ترجیح بیمار در نظر گرفته شود.

درمان محافظه کارانه
هرچند کارآزمایی بالینی که ارزش این درمان را به اثبات برساند وجود ندارد، درمان محافظه کارانه در بیماران مبتلا به بیماری خفیف تا متوسط که درد شدید، قرمزی قابل توجه یا ترشح چرکی از اطراف لبه ناخن ندارند، رویکردی منطقی است. درمان محافظه کارانه هزینه اثربخش است و از انجام جراحی کوچک و نیز درد و از کارافتادگی کوتاه مدت متعاقب آن جلوگیری می کند.

یک روش درمانی محافظه کارانه، غوطه ورسازی انگشت و پای مبتلا در آب گرم و صابون به مدت 10- 20 دقیقه است. صاحب نظران توصیه می کنند پس از هر بار غوطه ورسازی، پماد آنتی بیوتیک موضعی (مثل پلیمیکسین/ نئومایسین) یا کرم یا پماد استروییدی با قدرت متوسط تا بالا، چند بار در روز و به مدت چند روز روی نواحی مبتلا استعمال شود تا بهبودی حاصل گردد. همچنین می توان با استفاده از یک بلندکننده ناخن یا کورت کوچک، نوعی نوار پنبه ای را زیر لبه ناخن قرار داد و اگر این نار افتاد، می توان مجددا این روش را تکرار کرد.

یک مجموعه موارد بالینی بدون شاهد نشان داده است که با استفاده از این نوارهای پنبه ای، 79 بهبود علامتی طی 24 هفته پیگیری بیماران حاصل شده است. شواهدی وجود ندارد که نشان دهد کارگذاری نوار پنبه ای زیر لبه ناخن فرورفته، با خطر ورود باکتری های یا افزایش بالقوه خطر عفونت 8همراه است. همچنین کارگذاری نخ دندان به طور مایل زیر گوشه ناخن فرورفته نیز در موارد خفیف تا متوسط موثر بوده، با درد خفیف (و یا عدم وجود درد) و عدم عفونت ثانویه همراه است و تقریبا باعث خلاصی فوری از درد و توانایی بازگشت به فعالیت ای روزمره می گردد.

یک رویکرد درمانی محافظه کارانه دیگر استفاده از آتل شیاردار است (مثلا یک لوله استریل که برای انفوزینون داخل وریدی استفاده می شود را از یک سمت از بالا تا پایین شکاف داده و یک انتهای آن به صورت زاویه دار می برند تا ورود آن تسهیل شود) که می تواند با کمک چسب نواری با یک رزین آکریلیک با قابلیت تغییر شکل نظیر سیانواکریلات به لبه ناخن متصل شود. همچنین می توان از ناخن های مصنوعی آکریلیک با طراحی اختصاصی در بیماران دچار فرورفتگی ناخن که بافت گرانولاسیون ندارند استفاده کرد.

یک ناخن پلاستیکی صاف زیر ناخن بیمار قرار داده می شود و با نوارچسب در محل خود تثبیت می گردد. سپس آکریلیک با قابلیت تغییر شکل روی ناخن قرار داده می شود و در نهایت به شکل ناخن درآورده می شود تا بخشی یا تمام سطح ناخن را بپوشاند. دوره درمان معادل با زمانی است که برای رشد ناخن طبیعی تا پوشاندن نوک انگشت لازم است که تقریبا دو هفته تا سه ماه طول می کشد.

درمان جراحی
پزشکان خانواده می توانند پس از آموزش مناسب، فرورفتگی ناخن را بدون ارجاع به متخصصان پا درمان کنند. شایع ترین روش درمان فرورفتگی ناخن و عفونی شدن آن، کشیدن ناکامل بخشی از لبه کناری ناخن و به دنبال آن برداشت شیمیایی ماتریکس (ماتریسکتومی) با استفاده از فنول 80- 88 (فنولیزاسیون) است.

آنتی بیوتیک کمکی
عفونت های چین طرفی ناخن بیش از همه از استافیلوکوک اورئوس و با شیوع کمتر گونه های گرم منفی (نظیر پسودومونا) و استرپتوکوک ناشی می شوند. هرچند از آنتی بیوتیک های خوراکی قبل و بعد از فنولیزاسیون به طور گسترده استفاده می شود، مصرف آنها فقط بر پایه تجربه بوده و شواهدی از کارآزمایی های بالینی در دست نیست. مطالعات متعدد نشان داده است زمانی که بخش فرورفته ناخن پا برداشته شده و ماتریسکتومی انجام شده است، بدون نیاز به درمان آنتی بیوتیکی عفونت موضعی برطرف می شود. یک کارآزمایی شاهددار تصادفی شده شامل 54 بیمار نشان داده است که در گروه تحت درمان با ترکیب آنتی بیوتیک و فنولیزاسیون، تفاوت معنی داری در زمان بهبودی با گروه تحت درمان با فنولیزاسیون به تنهایی وجود ندارد (طی دو تا سه هفته).

درمان اولیه با آنتی بیوتیک خوراکی قبل از درمان جراحی سبب کاهش زمان بهبودی نمی شود و ممکن است در موارد متوسط تا شدید سبب به تاخیرانداختن ماتریسکتومی  شود که خود در نهایت می تواند زمان بهبودی بالینی را طولانی کند. اگر درمان محافظه کارانه مدنظر قرار ندارد، پزشک باید از درمان آنتی بیوتیکی خودداری کرده و ماتریسکتومی را سریع تر انجام دهد.a