گروه علمی"تیتریک"؛دکتر محمدرضا کنعانی با بیان این مطلب گفت: مواد معطر موجود در فضاهای بسته را رایحه، خوشبوکننده و تازه‌کننده هوا (Freshener) می‌گویند. این ترکیبات علاوه بر ایجاد طراوت و شادابی می‌توانند براساس مولکول‌هایی که آن‌ها را تشکیل داده‌اند اثرات بیولوژیک نیز بر فرد مصرف‌کننده و محیط‌زیست داشته باشند.
وی ادامه داد: در گذشته از مواد طبیعی با منشاء گیاهی نظیر گل‌محمدی، آویشن، نعناع، لیمو گرفته تا دیگر منابع طبیعی نظیر مشک و عنبر برای تولید مواد معطر استفاده می‌شد. استفاده وسیع از مواد معطر سبب شده تا شیمی‌دانان سعی کنند که این مولکول‌های معطر را در آزمایشگاه بسازند. محصول این اندیشه، تولید اسانس صنعتی بود. مهم‌ترین تفاوت اسانس صنعتی با اسانس طبیعی در این است که این مولکول‌های معطر را در محیط آزمایشگاهی یا صنعتی به همراه مواد جانبی‌شان (انانتیومرها) و نیز حلال‌های همراه تهیه می‌کنند اما ترکیبات معطر طبیعی در یک چرخه حیاتی و در پیکره موجود زنده ساخته می‌شود.
رئیس اجرایی این پژوهشکده همچنین اظهار کرد: سال‌هاست که اسانس‌های وارداتی (به‌همراه نگهدارنده‌های سنتتیک آن) به‌عنوان عطر حرم با پایه غیرطبیعی و صنعتی از کشورهای مختلف از جمله سوئیس و فرانسه برای حرم و اماکن متبرکه وارد شده است. جدا از بحث هزینه بسیار بالای این ترکیبات، صنعتی‌بودن آن قطعا در بلندمدت عوارض متعددی بر سلامت افراد ایجاد خواهد کرد. خصوصا افرادی که به‌طور مستمر در معرض این ترکیبات هستند. علاوه بر این اثرات آلایندگی و زیست‌محیطی مخربی که این ترکیبات شیمیایی و صنعتی دارند، امروزه بر کسی پوشیده نیست.
کنعانی افزود: بر همین اساس از حدود دوسال پیش تیم تحقیقاتی پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی به سرپرستی پروفسور علی‌رضا قاسم‌پور (شیمیدان)، دکتر علی سنبلی (گیاه‌شناس) و دکتر آتوسا علی‌احمدی (میکروب‌شناس) با بررسی و کنترل کیفی اسانس صنعتی مصرف‌شده در حرم مطهر، آنالیز و ارزیابی دقیق آن، تولید رایحه حرم طبیعی و جایگزینی آن با نوع وارداتی و صنعتی را در دستور کار خود قرار دادند.
وی در ادامه با اشاره به مکاتبات صورت گرفته دکتر مهدی طهرانچی، معاون فناوری وقت آستان قدس و سید خلیل منبتی، مدیرعامل اماکن متبرکه آستان قدس اظهار کرد: این مذاکرات منجر به مورد توجه واقع‌شدن فعالیت‌های پژوهشکده در این زمینه شد و شرایط همکاری‌های بیشتر را فراهم ساخت.
کنعانی افزود: رایحه‌ای که اکنون با همت محققان در این پژوهشکده برای حرم مطهر فرموله و تهیه شده و حدود یک سال مورد استفاده و ارزیابی قرار گرفته است نتیجه یک فعالیت تیمی و همکاری بین رشته‌ای فیتوشیمی، زیست‌شناسی و کشاورزی است. کنترل کیفی شیمیایی (با دستگاه‌های GC، GC-MS و CD) نمونه‌های اسانس خریداری شده از شرکت‌های داروئی ایرانی در آزمایشگاه آنالیز دستگاهی، فرمولاسیون رایحه طبیعی از اسانس‌های مختلف با نسبت‌های مشخص و در نهایت ارزیابی میکروبی رایحه در پژوهشکده انجام می‌شود.
وی ادامه داد: اسانس‌ها از جمله ترکیبات طبیعی گیاهی هستند که دارای خواصی مانند اثرات ضدمیکروبی و ضدالتهابی هستند. نکته بسیار مهمی که در تهیه رایحه طبیعی حرم مد نظر قرار گرفته است، انجام تست‌های بیولوژیک و میکروبی است که در آزمایشگاه میکروبیولوژی گروه زیست‌شناسی این پژوهشکده انجام گرفته است.
به گفته کنعانی کنترل کیفی میکروبی براساس استانداردهای جهانی انجام شده و تعداد کل باکتری‌های هوازی، تعداد کل کپک‌ها و مخمرها، وجود باکتری‌های بیماری‌زای استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus) و سودوموناس ائروژینوزا (Pseudomonas aeruginosa) و مخمر بیماری‌زای کاندیدا آلبیکنس (Candida albicans) بررسی شده و پس از انجام آزمایش‌ها، زمانی که مواد اولیه و فراورده نهایی، از نظر میکروبی تایید شدند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
رئیس اجرایی پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی همچنین اظهار کرد: وجود اسانس طبیعی در عطر حرم، می‌تواند اثرات ضد میکروبی خوبی هم داشته باشد. بنابراین می‌توان در ادامه کارهای تحقیقاتی روی عطر حرم به اثرات درمانی این ترکیبات روی سلامت انسان و نقش ضد میکروبی آن متناسب با فصول مختلف سال برنامه‌ریزی کرد.
وی ادامه داد: جدا از نقش اسانس طبیعی تولیده شده بر سلامت، می‌توان به اثرات اقتصادی و اشتغال‌زایی آن نیز اشاره کرد. از کشت گیاهان داروئی معطر گرفته تا راه‌اندازی کارخانه‌های اسانس‌گیری در بخش‌های مختلف کشور. کشور ایران با داشتن غنا و تنوع گونه‌ای چشمگیر گیاهان داروئی مقاوم، سازش‌پذیر و متناسب با شرایط اقلیمی کم‌آب، در چنین شرایطی که به‌لحاظ وضعیت بارندگی و آب در شرایط مناسبی نیستیم، پتانسیل خوبی برای کشت این گیاهان محسوب می‌شود.
کنعانی افزود: به‌علاوه کارخانه‌های کوچکی که به شکل گسترده در ایران اسانس‌گیری می‌کنند و مدت‌هاست به‌خاطر واردات اسانس‌های صنعتی از رونق افتاده‌اند مجددا به چرخه فعالیت و اشتغال‌زایی بر می‌گردند. خوشبختانه هم‌اکنون اسانس مورد نیاز برای فاز اول همکاری با آستان قدس از شهرهای ارومیه، دزفول، خراسان شمالی و کاشان تهیه شده است و قطعا با گسترش و همکاری بیشتر و عزم ملی برای این طرح در کلیه اماکن متبرکه در استان‌های مختلف و همچنین در برخی کشورهای خارجی (خصوصا کشورهای مذهبی منطقه) می‌توان صدها فرصت شغلی غیروابسته به نفت به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در کشور ایجاد کرد.
مدیر اجرایی پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی با بیان اینکه سالانه ۴۰۰۰ لیتر عطر در حرم مطهر رضوی استفاده می‌شود، گفت: طبق مذاکرات صورت گرفته قرار بر آن است که تا پایان سال جاری ۱۲۰۰ لیتر از این نیاز از طریق پژوهشکده تامین شود که البته در این زمینه قابلیت افزایش این رقم در سال‌های آتی نیز وجود دارد و با توجه به تاکید رئیس آستان قدس رضوی به تامین داخلی این نیاز پیش‌بینی می‌شود این قرارداد برای سال آتی تکرار شود. البته با توجه به ظرفیت بهره‌گیری از گیاهان دارویی کشور حتی می‌توان این عطر را برای سایر بقاع متبرکه و به ویژه برای صادرات به کشور عراق نیز تولید کرد.
منبع:ایسنا
انتهای پیام
