انتقاد هاشمی از یکی نبودن عید فطر در کشورهای اسلامی!

گروه فرهنگی « تیتریک »؛ آیت الله هاشمی رفسنجانی طی سخنانی در سال 1381 ضمن انتقاد از شیوه رایج استهلال هلال ماه شوال و اعلام عید سعید فطر که منجر به تفرقه مسلمانان در یکی از بزرگترین اعیاد اسلامی می شود، تاکید کرد: امیدوارم به روزی برسیم که محاسبات علمی به جای رویت بین فقها قبول شود.

به نقل از پایگاه اطلاع رسانی آیت الله هاشمی رفسنجانی، گزیده سخنان هاشمی در همین ارتباط در پی می آید:

-تلاش علمی جهت حل مشکل رویت هلال ماه از نظر من اهمیت زیادی دارد و آن را یکی از مهمترین کارهای اهل علم و دانش بخصوص حوزه ­ها می­دانم. متأسفم که نسبت به چنین مسئله ای که آثار علمی­اش نسبت به بسیاری از کارهای بزرگ که ما می­کنیم، خیلی زیاد است، درگذشته و فعلاً اینقدر کم ­لطفی می ­شود.
-این بحث احتیاج به دقت، مطالعه، تحقیقات عمیق و محاسبات مسائل شرعی، اجتماعی و سیاسی دارد که باید با توجه به همه این موارد پیگیری کنیم و به یک نقطه مطمئن برسیم تا خاطر خیلی از مردم که این کار با عقاید آنها سروکار دارد، آرام شود. مردم علی­رغم تقویم رسمی کشور اسلامی و اظهارات علما و فتاوا گاهی برای ماه مبارک رمضان و عید فطر تصمیم انفرادی می­ گیرند.احتمالاً بخاطر اینکه خلاف شرعی نکرده باشند.
-بحث هماهنگی دنیای اسلام که یکی از نقاط ضعف امت اسلامی است. حتماً باید کسانی پیشتاز باشند که عوامل تفرقه ­انگیز و اختلاف را حل کنند. بخصوص در جاهایی که فرصتهای تاریخی با فرمانهای حساس پیش می ­آید که هماهنگی جهان اسلام می­تواند جواب دهد. نمی ­توان از مراسم عید فطر به صورت پراکنده بهره کافی برد.
-از صدراسلام و در طول تاریخ رویت هلال مورد توجه بوده ­است. در مقاطعی علمای هیئت کارهای خوب و ارزشمندی کردند. کارهای مهمی برای مسلمانان انجام دادند، ولی در زمان ما هنوز مسئله مورد توجه نیست و در سالهای اخیر حرکتهای عمیقی شروع شد که گام به گام به طرف توفیق می رویم. مسئله هلال با چشم مسلح جداً مورد تردید بود. ولی امروزه قسمت زیادی از این بحث برای مراجع حل شد که از دوربین استفاده شود که این یک توفیق است.
- کار اقناعی در اینباره لازم است که محاسبات دقیق علمی را به جای رویت قرار بدهیم. یعنی علمای دین بپذیرند که محاسبات علمی می­تواند نقش رویت را ایفا کند و این کار سختی نیست و از لحاظ مبنا و منطق با محاسبات علمی می­تواند دقیق­ ترباشد و نقطه احتمال خلاف و اشتباه را نفی کنند. اما محاسبات علمی این ­گونه نیست. بخصوص فعلاً که از کامپیوترهای بسیار توسعه یافته استفاده می­ نمایید. وقتی که شما نرم ­افزاری را بکار می­ گیرید و محاسبات و مبانی را به آن می­دهید، یک ذره اختلاف در آن نخواهد بود و واقعاً دقیق درمی ­آید.
-امیدوارم به روزی برسیم که محاسبات علمی به جای رویت بین فقها قبول شود. بنده فکر می­کنم که شما موفق شدید و کار شما تمام شده­است و باید کار دیگری کنید و به شما اطمینان می­دهیم که این کار حوصله می­برد، ولی کار سختی نیست. بخاطر اطلاعی که از مبانی فقهی دارم، فکر می­کنم فقه اسلام که دین خاتم است و برای تا قیامت آمده و از این به بعد دیگر پیغمبری نداریم، جواب می­دهد. اگر قرار است چیزی از اسلام بفهمیم. باید خودمان بفهمیم. باید فکر کنیم که خداوند دینی را فرستاد و مبانی ناطقی دارد. فرموده­است که شما خودتان نقص را بفهمید و دیگر پیغمبر نمی­آید. این کار با عدل،حکمت و علم خداوند سازگار نیست. قطعاً این­گونه است که این دین می­تواند به مسایل جواب بدهد. قطعاً این­گونه است و ما هم احتیاج داریم تا جواب این مسئله را داشته باشیم، برای اینکه میلیاردها مسلمان به طریق مستقیم و بقیه فرقه ­ها به ­طور غیرمستقیم با این مسئله ارتباط پیدا می­کنند.
-شاید یکی از مسئولیتهای مرکز تحقیقات استراتژیک این باشد که باید طراحی کنند و دانشمندان را جمع و این کار را از طریق دانشگاهها و حوزه­ها شروع کنند. بنده از این همکاری نسبتاً مساعد حوزه و دانشگاه و علمای مختلف رشته­های علوم در این بحث تشکر می­کنم و به شما بشارت می­دهم که کاملاً در حوزه­های علائم توفیق شما را می­بینم و خیلی فاصله بین این دو کنگره نیست. انشاء­الله در کنگره بعدی خودتان موفق شوید و جواز استفاده از محاسبات را در رویت هلال اخذ کنید. انشاء­الله از این کنگره ملت ما و دنیای اسلام سود ببرند و خداوند از شما راضی باشد.
-تحقیقا این گام اول نمی تواند همه آرزوها و خواسته ها را برآورده سازد، زیرا موضوع بسیار مشکل و پیچیده است. بنابراین باید با حوصله، مشاوره و همکاری های وسیع بین حوزه های علمیه، دانشگاه ها و سایر محققان، بتوانیم راه حلی را برای این مسئله مهم دنیای اسلام پیدا کنیم. صحبت بنده در این مراسم- به خاطر تأخیر، با برنامه های بعدی ام تداخل پیدا می کند- کوتاه خواهد بود. البته بهتر است ما کوتاه سخن بگوییم تا محققان و صاحب نظران، بحث های تخصصی شان را مطرح کنند.
-مسئله رویت هلال ماه، از مسائل بسیار ریشه دار، سابقه دار و حتی پرحادثه در تاریخ اسلام است که در زمان خود پیغمبر (ص) هم مطرح بود. متاسفانه همه ابعاد آن هنوز روشن نیست، ولی رفع ابهامات می تواند زمینه یکی از کارها و مقالات آتی شما باشد.
-قرآن مسئله را به این صورت مطرح می کند که «یسئلونک عن الأهله قل هی مواقیت للناس و الحج» سپس مسئله خاصی را که ظاهرا راجع به حج است مطرح می سازد. ادامه آیه هم تاکید روی تقوی است و یافتن پیوند بین اینها کمی مشکل است و درست معلوم نیست. البته در روایات و اظهارات مفسران مطالبی دیده می شود اما قانع کننده نیست که اساس این سوال«یسئلونک عن الاهله...» از چه بوده و چه ابهامی در این باره در زمان پیغمبر(ص) وجود داشته است.
-بعضی مطالب متفاوت از جمله اینکه منشأ آن علمای یهود و یا ناشی از مسائل داخلی خود دنیای اسلام بوده است، نیز مطرح می شود. اما همه ابعاد پاسخ،همچنان روشن نیست و جواب خیلی مجمل است. ولی پاسخ خداوند در قرآن کریم که می فرماید«قل هی مواقیت للناس والحج» خود بیانگر یک نوع زمانبندی است که به حج هم برمی گردد. البته این آیه یک معنای ظاهری دارد، ولی من تصور می کنم ابهام موجود در آن نیز خالی از مصلحت نبوده، بدین معنی که اهل علم روی موضوع کار کنند و پاسخ سوالات زیادی را که مطرح می شود، بیابند. لذا هم مسئله تقویم و زمانبندی و هم موضوع حج است که باز هم موضوع به زمان اجرای مناسک آن وابسته می شود.
-در مسئله رویت هلال، تفرقه و اختلاف، ضد هدف است و تفرقه هنگامی ایجاد می شود که مسئله مورد بحث، تبدیل به نزاع و کشمکش شود و آثار منفی آن بسیار خواهد بود. در دنیای اسلام همیشه این مسائل وجود داشته است. اگر به تاریخ اعیاد در کتاب های تمدن اسلامی مراجعه کنید، ریزه کاری هایی را می بینید و خواهید دید که چه بحث ها، مشاجرات،جنگها و منازعاتی که بر سر این مسائل صورت گرفته و عجیب است که هنوز هم برای دنیای اسلام حل نشده است!
-در دنیای اسلام ، این مسئله یک مسئله بین المللی اسلامی است و پنجاه و شش کشور مسلمان هستند . به اضافه مسلمانان کشورهای دیگر ، صدها میلیون مسلمان می شوند که اکنون در غرب و شرق عالم و در دنیای غیر اسلامی زندگی می کنند و آنها نیز مسائل و تکالیف ، سنن ، آداب و فرهنگشان را وابسته با این مسئله می بینند . وقتی یک مسلمان دلسوز با یک تفرقه و ناهماهنگی مواجه می شود ، رنج می برد. به راستی این چه وضعی است ! چرا یک تصمیم جامع گرفته نمی شود ؟
-همه این مسائل ظاهراً به کلمه رویت در این بحث برمی گردد ، همه می دانیم که رؤیت می تواند اختلاف انگیز باشد و حقیقتاً از لحاظ بین المللی نمی توان مسئله را حل کرد. در داخل یک کشور هم نمی توان آن را حل کرد.وقتی که همسایه های ما که قریب الافق هستند ، ماه را می بینند یا تصمیم می گیرند که دیده باشند و برنامه هاشان را اجرا می کنند و در اینجا، با چند کیلومتر فاصله ، تصور دیگری وجود داشته باشد،اصلاً قابل توجیه نیست.آنها که می خواهند همه چیز علمی ،تحقیقی ، منطقی و مستدل باشد ، اینها را نمی پذیرند . پس چنین اختلافی می تواند در عقاید ما شبه انگیز باشد. یعنی همین مسئله کافی است که عده ای در دنیا بگویند :این چه دین جامعی است که نتوانسته این مسئله را حل کند؟ چرا مسلمان ها نمی توانند این را حل کنند؟.
-این مسائل ، عادی و معمولی نیستند . حتّی از لحاظ شخصی هم انسان را با تکالیفی که بین خودش و خدا دارد ، دچار مشکلات روحی می سازد . این که گفته شود یوم الشک این طور باشد و یا هنگام عید فطر ، عده ای - برای اینکه مسئله شان را حل کنند- به مسافرت بروند ، شایسته زمان ما نیست . می توانیم این مسائل را حل کنیم . اکنون ضروری است که آن را در مقیاس بین المللی حل کنیم ، نه در مقیاس فرد و یا یک جامعه محدود و یک شهر.
-این یک وظیفه بسیار بسیار مهم شرعی و در درجه اول ، وظیفه حوزه ها است. من اطمینان دارم که اگر حوزه ها تصمیم درستی نگیرند ، دانشگاه هم نمی تواند به تنهایی این مسئله را حل کند . به خصوص مراجع باید تدبیری بیندیشند. امروزه ، حکم بسیاری از مسائل جامعه را با مصلحت صادر می کنیم . چه مصلحتی را می توان یافت که مهم تر از ایجاد هماهنگی مسلمان ها در حج، اعیاد و بسیاری از مراسم باشد که مایه وحدت ، شکوه ، افتخار و عظمت اسلام است ؟ چه ضرری از از این بزرگ تر که این تفرقه ها مثل خوره به جان جامعه بیفتد و ترددیدهایی را در دل انسان ها به وجود بیاورد؟