يکشنبه ۲۳ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 May 12
اجتهاد در مقابل نص!
آقای هاشمی! آیا وحدت مسلمین در گرو دیدن هلال ماه است؟
آنچه که در این سخنان مشخص می شود کلام فردی است که بررسی دقیقی از آرای فقهی نداشته است و این شبهه را القا می کند که نکند گوینده آن، این فرد نبوده و نیست یا آنکه در برگیرنده بخشی از سخنان ایشان بوده است.
گروه داخلی « تیتریک »؛اخیراً در تارنمای رسمی خبری به نقل از پایگاه اطلاع رسانی آقای هاشمی رفسنجانی، نقل قولی از ایشان در تاریخ 1381 هجری شمسی منتشر گردیده است (1)
که دارای مسائل مختلفی است. این نقل قول جای بسی تأمل دارد و انسان را
متعجب می نماید. چرا که از فردی است که قسمتی از عمر خود را در تحصیل علوم
دینی به سر گذرانده و دانشی را در این زمینه کسب نموده است.
اما
آنچه که در این سخنان مشخص می شود کلام فردی است که بررسی دقیقی از آرای
فقهی نداشته است و این شبهه را القا می کند که نکند گوینده آن، این فرد
نبوده و نیست یا آنکه در برگیرنده بخشی از سخنان ایشان بوده است. قسمتی از بیانات ایشان که در سایت های مختلف منتشر شده است که دارای اهمیت خاص و نقد جدی است به شرح ذیل است:
1. کار
اقناعی در این‌باره لازم است که محاسبات دقیق علمی را به جای رؤیت قرار
بدهیم؛ یعنی علمای دین بپذیرند که محاسبات علمی می‌تواند نقش رؤیت را ایفا
کند و این کار سختی نیست و از لحاظ مبنا و منطق با محاسبات علمی می‌تواند
دقیق‌ترباشد و نقطه احتمال خلاف و اشتباه را نفی کنند. اما محاسبات
علمی اینگونه نیست. بخصوص فعلاً که از کامپیوترهای بسیار توسعه یافته
استفاده می‌نمایید. وقتی که شما نرم‌افزاری را بکار می‌گیرید و محاسبات و
مبانی را به آن می‌دهید، یک ذره اختلاف در آن نخواهد بود و واقعاً دقیق
درمی‌آید.
2. اگر قرار است چیزی از اسلام بفهمیم،
باید خودمان بفهمیم. باید فکر کنیم که خداوند دینی را فرستاد و مبانی ناطقی
دارد. فرموده است که شما خودتان نقص را بفهمید و دیگر پیغمبر نمی‌آید. این
کار با عدل، حکمت و علم خداوند سازگار نیست. قطعاً اینگونه است که این
دین می تواند به مسایل جواب بدهد. قطعاً اینگونه است و ما هم احتیاج
داریم تا جواب این مسأله را داشته باشیم، برای اینکه میلیاردها مسلمان به
طریق مستقیم و بقیه فرقه ها به طور غیرمستقیم با این مسأله ارتباط پیدا
میکنند.
3.
همه این مسائل ظاهراً به کلمه رؤیت در این بحث برمی‌گردد، همه می‌دانیم که
رؤیت می‌تواند اختلاف انگیز باشد و حقیقتاً از لحاظ بین‌المللی نمی‌توان
مسأله را حل کرد. در داخل یک کشور هم نمی
توان آن را حل کرد. وقتی که همسایه های ما که قریب الافق هستند، ماه را می
بینند یا تصمیم می گیرند که دیده باشند و برنامه هایشان را اجرا می کنند و
در اینجا، با چند کیلومتر فاصله، تصور دیگری وجود داشته باشد، اصلاً قابل
توجیه نیست. آنها که می خواهند همه چیز علمی، تحقیقی، منطقی و مستدل
باشد، اینها را نمی پذیرند. پس چنین اختلافی می تواند در عقاید ما شبهه
انگیز باشد. یعنی همین مسأله کافی است که عده ای در دنیا بگویند: این چه
دین جامعی است که نتوانسته این مسأله را حل کند؟ چرا مسلمان ها نمی توانند
این را حل کنند؟
در این بیانات که در مورد استهلال ایراد گردید چند نکته حائز اهمیت است که به شرح ذیل به آن پرداخته می شود:
الف
) پاسخ به بخش اول بیانات متکی به پذیرفتن دو منظور است که آیا اهل بیت نص
و بیانشان کامل بوده است یا آنان در صدد بیان حکم نظر ارائه کردند؟ از
آنجا که این سخن را باید به نظر فقها که نظر شهید ثانی در شرح نظر شهید اول
از فقهای بزرگ تشیع در کتاب روضه البهیه آورده شد، ارجاع داد. سخنی
که شهید دلایل اثبات ماه را رؤیت، شهادت دوعادل، شیوع، سپرده شدن سی روز
از ماه قبل و.. بیان می دارد (2) بیانی که شهید بعدا در باب حج و مشخص شدن
روز عید قربان به آن اشاره دارد .
به گزارش فرهنگ نیوز، این
عبارت نه از آن بود که علم نجوم و ستاره شناسی در آن زمان وجود نداشت بلکه
بر اساس تقید به روایت صادره از معصوم و حجیت دانستن اطلاق کلام اوست .
کلامی که همه فقها در مورد اطلاق و عصمت آن اتفاق نظر داشته و اماره ی(3)
غیر کاشف از واقعیت را حجت نمی داند. در غیر این صورت و پذیرش حجیت اماره،
باید پذیرفت هر ظن و اماره ای مانند عکس و فیلم می تواند بینه ای باشد بر
اجرای حکم و حد زدن که این نظر را باید نظری نادر دانست.
نظری
که در اندیشه فقهی فقهای شیعه مردود بوده و بر خلاف آن، تعبد فقها به
اطلاق نص و روایت از برجستگی های فقهی شیعه است . فقهی که تمایز آشکار آن
با دیگر مذاهب اسلامی را استفاده از کلام معصومین در روش استنباط می داند.
اما انچه که در کلام جناب هاشمی مشخص است، کامپیوتر است. ابزاری که احتمال
خطا و نبود حجیت آن مورد اتفاق همه فقهاست . نظری که می توان اعلام اجماع
میان فقهای شیعه و اهل سنت نمود.
ب)
در قسمتی از کلام فوق و بیانات ایراد شده توسط آقای هاشمی رفسنجانی، مطلبی
بیان شده است که واقعا جای بسی تأسف است . کلامی که با اشاره به وظیفه
فقیه مبنی بر پیدا نمودن نقصان دین، قاعده ی لطف الهی و دلایل کامل بودن
دین مبین اسلام را رد و ضربه ای آشکار به باورهای دینی مردم خواهد زد.
اگر منظور ایشان از نقص وجود عیب و نقصان و کمبود در ارسال محتوای دینی
است، این خطایی آشکار است. زیرا هدف قاعده ی لطف (4) که در آن هدایت بشر
مورد نظر خدای متعال بوده زیر سوال رفته و این تحلیل بدست می آید که خدایی
که هدف خلقت را عبادت و بندگی دانسته چگونه می تواند دین ناقص و معیوب داده
باشد.
اما
شاید این دیدگاه در اندیشه ی ایشان نبوده است و ایشان منظورش تمسک به
روایت معروفی است که اشاره دارد به اینکه اصول را ما بیان می داریم و فروع
با شما. باز با این حال جملات بعدی آن را نمی رساند. اجتهاد در دیدگاه
تشیع نباید از منابع اربعه خارج شود و تمسک به هرچیزی راهگشا بوده و در فقه
جواهری (فقه مورد نظر امام راحل) پاسخ به سؤالات و ابهامات همیشه وجود
دارد. ولی این پاسخ به معنای نقص داشتن دین و شناختن و پرداختن به آن نیست.
ج
) بخش سوم سخنان ایشان، در مورد وحدت در روز عید و نیز همسو سازی این وحدت
است. عبارت هایی که در دیدگاه همه ی عقلا مورد پذیرش است. اما آیا وحدت در
مراسمات یعنی وحدت در کلمه و امت واحده ای که امام راحل بدنبال آن بوده
است. یقیناً پاسخ آن خیر است.
وجود
دو مبنای فقهی مختلف (مبنای فقهی برادران اهل سنت و تشیع) و نیز وجود
نظرات مختلف، روش های پذیرش استهلال را کمی سخت کرده است . این روش ها
دلیلی بر مخالفت با امت واحده نبوده است. برعکس پویایی و نیز زنده بودن دو
مبنای فقهی را نشان می دهد. مبنایی که بیش از 1000 سال در کنار هم به صورت
مسالمت آمیز زندگی کردند و به حرکت خود ادامه داده است .
بر
همین اساس رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود این چنین اشاره می فرمایند:
«امروز امت اسلامى متفرق است، نه به‌معناى تفرق نحله‌هاى مسلمان - که این
یک امر طبیعى است، منافاتى هم با تشکیل امت واحده ندارد - و عقاید مختلف؛
نظرات گوناگون در زمینه‌ى مسائل اصولى و فروعى می تواند باشد، درعین‌حال
امت واحده هم باشد. »(5) اما بد نیست که
ایشان نگاهی به اشتباهات فاحش کشور های همسایه در روش محاسبه ی روز عید فطر
نمایند. (6)اشتباهاتی که هر ساله دامن بعضی از کشورهای هم افق جمهوری
اسلامی ایران را گرفته و سبب پرداختن کفاره از سوی حاکمین آن شده است .
در پایان این بخش نیز باید گفت بهتر است روی مخاطب این کلام در داخل از
سوی ایشان، به مسولین استهلال سایر کشور های همسایه باشد تا با استفاده از
روش محاسباتی تیم های رصد جمهوری اسلامی ، دقت استهلال خود را افزایش دهند
.
2) شهید ثانی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشغیه، کتاب الصوم، فی مبحثه الاستهلال و عبارته یعلم شهر رمضان : برویه الهلال و...
3) منظور از اماره، ظنی است توسط فقیه بدست آمده است و خارج از ادله ی شرعی می باشد
5) پایگاه اطلاع رسانی رهبر معظم انقلاب :07/05/1393
6) اشتباه‌سعودي‌ها در اعلام روز عیدفطر جنجال آفرید (+)
منبع: فرهنگ نیوز
ارسال نظر
اخبار برگزیده
