از هر آیه قرآن می‌توان موضوع سینمایی استخراج کرد/ معتقد نیستم که همه محصولات هالیوود صددرصد شیطانی‌اند

گروه فرهنگی «تیتریک»؛ حسن رحیم پور ازغدی در نشستی که شب گذشته در حاشیه پنجمین جشنواره فیلم مردمی عمار برگزار شد، با اشاره به بحث ایدئولوژی و سینما گفت: متلکی که ایدئولوژی به هنرمند مسلمان انقلابی و سینماگر متعهد زده می شود این است که عالم هنر و سینما عالم زیبایی شناسی محض است و ربطی به ایدئولوژی ندارد اگر در خود فلسفه زیبایی نیز مشخص نکنیم که منظور ما کدام مکاتب است عوامانه سخن گفته ایم و اگر در باب صفحه هنر و سینما فیلسوفانه بگویم باید به دقت مشخص کنیم که تعریف از زیبایی منشأ و ... چیست.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به پاسخ فیلسوفانه به این موضوع اظهار داشت: در تعریف هنر و زیبایی طبیعتا یکی از نظریه های که مطرح شده را باید انتخاب کنیم آن زمان به خود شما برچسب ایدئولوژیکی می زنند و اگر باز انتخاب نکنید، ما هم تابع حوزه خاصی به نام ایدئولوژی هستیم.

رحیم پور ازغدی در ادامه با اشاره به نظریه پردازند بزرگ سینما و رسانه و نظر آنها در رابطه با تأثیرات آن گفت: باتوجه به نظریه پردازان سینما و رسانه معلوم می شود که عملا انتخاب مبانی خاص در حوزه سینما و رسانه صحبت کردند که سینما را وسیله گسترش انسان رسانه است یعنی انسان ابزاری در هنر و رسانه است و هنر و رسانه ابتدای یکی از حواس انسانی است. انسان با این تعریف و همراه با رسانه و ابزار در کنار سینماست.

وی افزود: توسط این نظریه چنین انسانی که قدرت بیشتری پیدا کرده و برای ارائه مطالب به عنوان تولیدکننده قدرت بیشتری نیز دارد.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه با اشاره به بعد دیگری از این نظریه ابراز داشت: هر رسانه و افراد در هنر ماننداین است که انسان را به انسان قوی تری با حواشی بیشتر تبدیل کرده یعنی هر سینما و هنر امتداد یک انسان است بنابراین هر سینمای نیز امتداد یک سینماگر است و اهدافی را هدفگذاری کرده است.

وی در ادامه اظهار داشت: تعبیر دیگری که در این اصل است رسانه به طور عام و سینما به طور خاص حکم صافی و فیلتر را دارد یعنی ضمن هر سینماگر یک صافی است که عملا هر حقیقتی که او می خواهد فیلتر می کند چه بسا جای حق و باطل را نیز عوض کنند حتی سینمای مستند نیز گزینشی از وقایع است سینما مستند هم سینمای داستانی است و با داستانش در پس ذهن مستندساز شکل می گیرد. در فیلم مستند گزینه ای صورت می گیرد و مستندساز از بین واقعیتی که بین نهایت است بخشی را سیو می کند این کار حتی در تدوین فیلم نیز وجود دارد.

رحیم پور ازغدی درادامه با اشاره مطالب ارائه شده از فلاسفه بیان داشت: مطالبی از چشم سینماگر گزینش می شود. وقتی چنین تعریفی با ابزار توزیع پیام و رسانه، پنداری از واقعیت را از چشم سینماگر با هر ذوق و سلیقه و مکتبی ارائه می کند؛ باز هم تناقضی است که می گویند سینماگر مکتبی به هنر و ایدئولوژیک نگاه می کند.

وی بااشاره به نظریه هارولد راسل در نقش های اجتماعی گفت: به عقیده راسل هر رسانه ای سه نقش اجتماعی گزارش توصیف وتوصیه را ایفا می کند هیچ سینمای وجود ندارد که این سه کار را انجام ندهد.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه با اشاره به تعبیر برخی فلاسفه از سالن سینما به غار افلاطون تصریح کرد: اگر باطن سینماگر و تماشاگر باتوجه به سه مقدمه ای که پدران فلاسفه رسانه مطرح کردند دو طرف تعامل هنری باطن و شخصیت درستی داشته باشند وقتی وارد سالن سینما می شوند تعامل انسانی و حیوانی به وجود می آید یعنی می توانند یک ارتباط الهی برقرار کنند بنابراین همانند غار افلاطون دو تعامل شیطانی و یا رحمانی ممکن است به وجود بیاید.

وی تصریح کرد: یک سینما می تواندجلوه گر شیطان شود و در مقابل آن سینما دیگر از تکنولوژی تصویری وسیله ای برای تذکر بسازد برخی معتقدند که استنثای وجود دارد اما امروز جنبش سینمای انقلابی این است که بزرگ ترین رسالتش استنثا را بر قاعده تبدیل کند.

رحیم پور ازغدی با اشاره به سینما مثلث کنونی بیان داشت: سینمای مثلث کنونی به شتاب در جهت غفلت و حقیقت گریزی در ارضای نفسانی بشر حرکت می کند و سینمای انقلابی مکتبی و هنر رحمانی بدون اینکه ضدهنر باشد می تواند این مسیر را تغییر دهد همان گونه که انبیا الهی این کار را انجام دادند آنان سیاست را در عالم کلاهبرداری و زور خارج کردند و از یک سیاست شیطانی به سیاست رحمانی تبدیل نمودند آن چیزی که محل حضور شیطان است می تواند به محلی برای جایگاه الهی تبیدل شود.

وی تأکید کرد:  اگر چه چنین کاری مانند اقتصاد و سیاست  و تبدیل کردن آن به بعد الهی سخت است اما شدنی است.

این نظریه پرداز در ادامه گفت: زمانی که می خواهیم سینما مذهبی بسازیم لازم نیست هنر را به ضد هنر تشبیه کنیم و بگویم تحول بنیادین و با یکسری کلام شبه دینی و فیلم های سینمایی نمی توان سینمای مکتبی ساخت می توانیم قوانین بازی را رعایت کنیم وبازار را از جایگاه شیطان به محل تجارت اولیا تبدیل کنیم ما با یک سینمای مواجه هستیم که آن را مبتنی بر الهامات نفسانی تبدیل کرده اند و بعد ادعا کردند که جای برای هنر رحمانی وجود ندارد.

وی تصریح کرد: ضمن اینکه نباید فریب شباهت های سوری بین سینمای انقلابی با سینمای معنوی در گفتمان سکولاریستی مطرح می شود را خورد.

رحیم پور ازغدی در ادامه اظهار داشت: شباهت ها و تفاوت های سینمای موردنظر ما با سینمای موجود وجود دارد. من معتقد نیستم که بسیاری از محصولات در هالیوود صد درصد شیطانی هستند و اینکه به بسیاری از مضامین ما نزدیک شده است. سبک زندگی پیامبر با آنچه در جاهلیت بود تباین صد درصدی نداشت.

وی گفت: سینمای مدرن اگر چنددهه پیش مسلط بود اما آن چیزی که سینمای غرب و هالیوود را بیشتر اشغال کرده پست مدرنیست یعنی ضد معنویت مطلق نبودن است و امروز این سینما به دنبال معنوی ترین مسائل رفته است. من این را قبول می کنم که یکسری مسائل و ارزش های مشترک و یکسری تفاوت ها بین سینمای معنوی و پست مدرنیست وجود دارد و این نسبت را بین سینمای مکتبی و سینمای غرب و سکولار و پست مدرن می پذیریم ما قبول داریم که آسیب های در دین وجود دارد و افرادی از پست مدرنیست غرب کپی کرده و اسم آن را سینمای معنوی می گذارند.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه تأکید کرد: سینمای اسلامی و دینی را به طوری تجرید و تنزیه نکنید که سکولاریست در هنر و سینما دامن زده شود.

وی در ادامه اظهار داشت: سینمای انقلابی به ماده توجه داردو آن را معلوم می کند. در سینما مدرن ماده برای معنا تعریف می شود و در پست مدرنیسم ماده و معنویت را می پذیرد منتها معنویت را وارد ماده می کند.

رحیم پور ازغدی در ادامه تصریح کرد: اما در سینما مذهبی اسلامی گفته می شود که معنویت اصل و ریشه ماده است و ماده را معنوی می کند. اینجا فرق سینما پست مدرنیست، سکولار و سینمای دینی مشخص می شود.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه با اشاره به ویژگی سینمای انقلابی اظهار داشت: سینمای انقلابی در خدمت جهان بینی، انسان شناسی و خداشناسی قرار دارد و با گسترش اخلاقیات درجامعه کمک می کند به طوری که وقتی فرد از سالن سینما بیرون می آید از خفت به سخاوت رسیده باشد ممکن است در سینمای سکولار نیز به اخلاقیات اشاره شود اما سکولار بخشی انسانی است و بخشی دیگر حیوانیت را تشویق می کند.

وی در ادامه گفت: کسی که از فرهنگ ضعیفی حرکت می کند و حرف های مبهم می زند وقتی وارد عرصه سینمای موجود می شود حتما گزیده ای از فرهنگ غرب خواهد شد اگرچه شخصیت آن مسلمان است اما انباشته هایش برگرفته از فرهنگ غرب است. وقتی سینما بر روی حضرت موسی کار می کند و فیلم می سازد باز هم در آن فرق بین نبی و غیر نبی مشخص نیست. در این سینما بین معجزه و شعبده فرقی دیده نمی شود البته توقعی وجود ندارد وقتی فیلم مسیح ساخته می شود از آن تشریفات می ماند.

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به مشکلات پیش روی جامعه تشیع بیان داشت: در برخی از مواقع تشیع ما به عزاداری و زیارت خلاصه شده در حالی که عزاداری و زیارت جزئی از پروژه گسترده تشیع است. فرهنگ گسترده تشیع در تمام عرصه ها خود را نشان می دهد. در ایام عزاداری فیلم ها بیشتر شبیه خوانی است فکر می کنم در آن زمان سینماگران فکر می کنند که باید فیلم ها در حسینه و مسجد ساخته شود در حالی که این یک اشتباه است.

وی در ادامه با اشاره به طرح این سوال که آیا این واژه های سینمایی می توانند به درد عالم مادی بخورند یا نه اظهار داشت: باید بترسیم از معنویت و مذهبی که در جامعه تعریف کنیم که در آن کلاهبرداری و تعداد طلاق ها رکورد بزند و در حالی که ظاهر همه مذهبی است. از پیامدهای که در ایام عزاداری و شادی می آید به وجد می آیم که چرا با این تعداد کثیر و رقم نجومی هیچ تأثیر در مخاطب نمیگذارد. سینمای دینی از ادبیات آن نشأت می گیرد که بر روی صله رحم عفو ظالم و ... تأثیر می گذارد سینمای دینی لازم نیست درحسینه و یا مسجد باشد می تواند برنامه های دیگری باشند که حتی شوهای تلویزیونی از نو مقدس هم تبدیل شوند.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه در سینمای مذهبی مفاهیم معنوی هم مادی می شوند تصریح کرد: اما معنای آن نیست که نمی توانیم کار معنوی را انجام دهیم بلکه باید دوربین به جایی رود که همه می گویند مادی است مثل بازار اما تبدیل درست و تصویر درستی از ان ارائه شود. در خود قرآن نیز این کار در داستان حضرت یوسف (ع) به خوبی نمایان است که چگونه از یک موضوع می توان طنزهای اخلاقی به مخاطب ارائه کرد.

وی تأکید کرد: سینما معنوی اصلا به آن معنا نیست که به ماده زیاد توجه نکنند در حالی که سینمای است که سراغ مادی ترین مسائل می رود و تفسیر معنوی و دینی ارائه می دهد و مخاطب خود را آلوده نمی کند.

رحیم پور ازغدی تصریح کرد: بین ماده و مضمون سینما تباین وجود دارد ولی می توان جاذبه و تأثیر را برای کشاندن مخاطب در تمامی مفاهیم ایجادکرد.

وی با اشاره به تعهد انقلابی در سینمای انقلابی اظهار داشت: در سینمای انقلابی تفکیک معنویت از حساسیت های انقلابی تفکیک نادرستی است که متأسفانه برخی از مذهبی ها نیز گرفتار آن می شوند با این تفاوت که سینما بهترین ابزار برای امر به معروف است سینمای جهادی را باید این گونه دید.

وی با اشاره به اینکه سینمای انقلابی انتقادی است افزود: در سینما باید به جای نمایش یأس و ویرانگری ها هوشیاری و امید برای انسان به مخاطب داده شود از هر آیه قرآن می توان موضوع سینمایی استخراج کرد. سینما برای لذت تماشاگر است.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به جایگاه انتقاد در ارزش های اسلامی عنوان کرد: انتقاد یک ارزش صد درصد اسلامی است که به منافع جامعه باید معطوف باشد سینما اسلامی سینمای انتقادی عمل کردن به معنای عصبانی رفتار کردن نیست.

وی با اشاره به اینکه سرانجام حق پیروز میدان خواهد بود اظهار داشت: شما قسمت های را نشان دادید که باطل بدون ریاکاری جلو آمده و پیروز شده باشد همه جا که باطل با پوشش حق جلو آمده و با آرایش خاصی ورود پیدا کرده است.

رحیم پور در پایان خاطرنشان کرد: در بحث سینما به ویژه سینمای کودک می توان از روایات وآیات متعددی برای ساخت موضوع و محتوا استفاده کرد سراسر زندگی پیامبر و ائمه (ع) سرشار از نکاتی است که می تواند برای کودک و جامعه آموزنده و اخلاقی باشد.