ترکیه و باز هم کودتا/ شکست کودتاچیان از اینترنت

این نقطه کلیدی و سرنوشت ساز تاریخ ترکیه محسوب می شود. بعد از به قدرت رسیدن دموکرات ها دوره نظامی گری و حکومت ارتش بر این کشور حاکم شد و چهار کودتا در سال های 1339، 1350، 1359، 1375 آینده سیاسی این کشور را متاثر از ارتش و اقدامات نظامی کرد و می توان ادعا کرد که تاریخ پنجاه سال اخیر ترکیه تاریخ کودتاها بوده است.

کودتای 7 خرداد 1339

اولین کودتا در 27 می 1960 به وقوع پیوست که دولت منتخب از جناح دموکراتیک توسط ارتش برکنار شد و عدنان مندرس نخست وزیر وقت اقدام به خودکشی کرد که ناموفق بود و چند روز بعد توسط دولت کودتا به دار آویخته شد.

کودتای 21 اسفند 1349

دومین کودتا 12 مارس 1971 بود که دولت سلیمان دمیرل توسط ارتش سرنگون شد. وی بیش از پنجاه سال فعال سیاسی این کشور بود و به دنبال محدود کردن قدرت ارتش در نظام سیاسی ترکیه از قدرت برکنار شد.

کودتای 21 شهریور 1359

این واقعه دو سال بعد از انقلاب ایران بوجود آمد و جزو بزرگترین تحولات سیاسی امنیتی ترکیه معاصر است. این کودتا به رهبر کنعان اورن بعد از درگیری گسترده ملی گرایان و چپ گرایان افراطی رخ داد و در نهایت هر دو گروه به انزوا رفتند و بسیار از فعالین سیاسی به زندان افتادند. این کودتا خونین ترین حادثه در مقایسه با دیگر کودتا ها بوده است.

کودتا 10 اسفند 1375

مسالمت آمیز ترین کودتا در سال 1996 در ترکیه به وجود آمد و دولت نجم الدین اربکان که گرایشات مذهبی و اسلامی داشت با فشار نظامیان از قدرت کناره گیری کرد. ارتشیان با ارسال نامه ای نخست وزیر را تهدید به کودتا کردند تا وی خود از قدرت کنار بنشیند.

بررسی این وقایل نشان از قدرت و اثر گذاری ارتش در این کشور دارد البته بعد از قدرت گیری حزب عدالت و توسعه در دهه اخیر و تغییر قانون اساسی تا حدودی نقش و قدرت ارتش در این کشور کاهش پیدا کرد و اسلامگرایان توانستند چند دوره با قدرت حکومت کنند که گویا بار دیگر این مسئله به مذاق نظامیان خوش نیامده و روز گذشته بار دیگر کودتای جدیدی را برای تغییرات سیاسی رغم زده اند.

درباره تحولات شب گذشته ترکیه چند نکته را می توان مرور کرد:

1- ترکیه در تاریخ معاصر خود همواره متاثر از نیروهای نظامی و ارتش بوده است، سه دوره کودتای مستقیم و برکناری دولت های برآمده از رویه های دموکراتیک در ذهن شهروندان ترک زمینه بدی را ایجاد کرده و این مسئله در شکل گیری موج مخالفت سریع که در شب گذشته(جمعه شب) بوجود آمده اثر گذار است، این ذهنیت که دولت کودتا که بر سر دموکراسی و نظر ملت ترکیه در دوره های گذشته چه آورده و احتمال تکرار آن  محرک بسیار موثری برای مردم ترکیه بوده است.

2- باید به قدرت و اثر گذاری فضای وب و شبکه های اجتماعی در منسجم کردن مردم، ارسال اخبار سریع و دقیق، انتشار مواضع طرفین درگیری، انتشار تصاویر و فیلم های صحنه درگیری و عملیات، مواضع بین المللی و بسیاری از اثرات نادیده شده آن توجه جدی کرد. به طور قطع یکی از عوامل سرعت پیدا کردن بحران اخیر ارتباطات تحت وب بوده است و نمی توان از آن چشم پوشی کرد.

3- این کشور در چند سال اخیر خود به طور مستقیم درگیر مسائل منطقه و تحولات میدانی سوریه و عراق بوده است و این مسئله اثر خود را بر جریان های داخلی و مخالفان دولت کنونی گذاشته است، طیفی از جریانات سیاسی در ترکیه بر سر ارتباط با آمریکا و دخالت های گسترده در بحران سوریه و عراق، مهاجران سوری با اردوغان اختلاف داشتند که در این بحران اخیر خود را نشان داد و این شکاف های موجود در سطح ترکیه می تواند انسجام و یک پارچگی این کشور را با چالش جدی مواجه کند.

4- این حادثه قطعاً برای ایران و دیگر کشور های منطقه اثر منفی خواهد گذاشت، منطقه خاورمیانه سالهای است که درگیر ناامنی و بحران است که اوج آن را در سوریه و عراق مشاهده می کنیم اینکه ترکیه نیز وارد ناامنی و تنش شود قطعاً کلاف بحران را پیچیده تر خواهد کرد. از طرفی نا امنی در همسایگی ایران قابلیت سرایت به کشور را دارد و ایران به هیچ وجه نمی پسندد که با وجود مسائل سوریه و عراق و حوزه خلیج فارس بخواهد درباره ترکیه نیز فکر و احیاناً سرمایه گذاری کند. پس می توان نتیجه گرفت که علی رغم اختلافات سیاسی با دولت اردوغان این کودتا به نفع هیچ کشوری نخواهد بود.

5- گرایشات چند ماهه اخیر ترکیه به بهبود مواضع خود با روسیه و دیگر کشورها و درگیری ها در سوریه و حضور نظامی در شمال عراق می تواند احتمال تاثیر گذاری و انتقام جویی عوامل خارجی را در این بحران تقویت کند و چه اینکه در ساعات اولیه تقریباً همه تحلیل ها به سمت میدان داری جناح متمایل به آمریکا و غرب در کودتا بود.

6- این تنش بزودی ضربه خود را به اقتصاد ترکیه خواهد زد. یکی از عمده ترین منابع درآمدی ملی ترکیه از صنعت گردشگری و توریسم می باشد که ناامنی به شدت روی آن تاثیر منفی دارد و با توجه به درگیری ها، کشته ها، لغو پروازها و... باید منتظر کاهش ورود گردشگر به این کشور و معضلات اقتصادی آن باشیم.

7- این تحلیل و شایعه که خود دولت اردوغان مجری کودتا بوده تا بعداً از منافع آن استفاده کند نیز احتمال بسیار کمی دارد، چرا کسی که در راس قدرت قرار دارد باید خود را با این چالش سهمگین مواجه کند و این ریسک بسیار بالا را به جان خود بخرد؟ اردوغان تا ساعت ها حیات سیاسی خود را تمام شده میدید و نمی شد پیش بینی کرد که ارتش به این سرعت از هم بپاشد و کودتا شکست بخورد.

کودتای اخیر ترکیه نیازمند زمان و اطلاعات دقیق تر برای تحلیل صحیح است و باید منتظر ماند و دید که طی چند روز آینده و ماه های اخیر چه تحولات متاثر از این اتفاق در ترکیه بوجود خواهد آمد.

هادی امامی- کارشناس سیاسی و روابط بین الملل – تیتر1

انتهای پیام/